روانکاو | مرجع تخصصی روانشناسی، مشاوره و علوم رفتاری
DSM –IV دارای پنج بُعد مختلف است. این رویکرد چند محوری به روان‌شناسان و روان‌پزشکان اجازه می‌دهد که ارزیابی جامع‌تری از سطح کارکرد بیمار به دست آورند زیرا بیماری‌های روانی غالباً بر روی حوزه‌های مختلف زندگی تاثیر می‌گذارند.
محور ۱: تمام مقوله های تشخیصی به جز اختلال شخصیت و عقب مانده ذهنی
این محور به توصیف نشانه‌های بالینی که باعث اختلال و آسیب عمده می‌شوند می‌پردازد. اختلالات در رده‌های مختلف گروه‌بندی شده‌اند، شامل اختلالات سازگاری، اختلالات اضطراب و اختلالات نافذ مربوط به رشد.
محور ۲: عقب‌ماندگی ذهنی و اختلالات شخصیت
این محور به توصیف مشکلات بلندمدّتی که براثر اختلالات محور ۱ پیش می‌آید می‌پردازد. اختلالات شخصیتی باعث مشکلات عمده در ارتباط بیمار با جهان پیرامون می‌گردد و شامل اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و اختلال شخصیت نمایشی می‌باشد. مشخصه عقب‌ماندگی ذهنی، اختلال و آسیب عقلانی و کمبود در سایر زمینه‌ها نظیر حفظ خود و مهارت‌های درون فردی است.
محور ۳: مشکلات پزشکی عمومی
این محور شامل شرایط جسمی و پزشکی است که می‌توانند بر اختلالات محورهای ۱ و ۲ تاثیرگذارند یا آن‌ها را بدتر کنند. به عنوان مثال می‌توان از ایدز و ضایعه‌های مغزی نام برد.
محور ۴: مشکلات محیطی و روانی-اجتماعی
این محور به توصیف مشکلات محیطی و اجتماعی که می‌توانند بر اختلالات محورهای ۱ و ۲ تاثیر بگذارند، می‌پردازد. از جمله این مشکلات می‌توان به بیکاری، جابجایی، طلاق یا مرگ عزیزان اشاره کرد.
محور ۵: سطح کارکرد
این محور به روان درمانگر اجازه می‌دهد تا سطح کلّی کارکرد بیمار را ارزیابی کند. روان درمانگر براساس این ارزیابی به درک بهتری نسبت به چگونگی کنش متقابل چهار محور دیگر و اثرات آن‌ها بر زندگی فرد دست می‌یابد.
نشانگان بالینی محور اول
- اسکیزوفرنی (با نشانه هایی مانند اختلال در فکر و ادراک، عدم تماس با واقعیت، هذیان و توهم)
- اختلالات خلقی (افسردگی عمده ، اختلال شیدایی و دو قطبی )
- اختلالات اضطرابی : فوبی،اختلال وسواس فکری عملی، حمله های وحشتزدگی، فشار روانی پس آسیبی ، اختلال اضطراب فراگیر
- اختلالات سوءمصرف مواد روان گردان (مشکلات مربوط به مصرف الکل،نیکوتین و سایر داروهای روان گردان)
- اختلالات خوردن، نگرانی افراطی در مورد وزن بدن و ناتوانی در مدیریت وضع خورد وخوراک، گرسنگی دادن به خویشتن(بی اشتهایی عصبی) و افراط در خوردن و بالا آوردن هر آنچه خورده شده (پرخوری عصبی )
- اختلال جسمانی شکل (اختلال تبدیلی ، خودبیمار انگاری ، اختلال درد ، بدریختی بدن )
- اختلالات ساختگی (ادعای بیمار بودن که منجر به مددجویی افراطی می شود )
- اختلال های جنسی و هویت جنسی (پارافیلیها ، یادگار پرستی (فتیشیسم) ، بدکاری جنسی و اختلال هویت جنسی )
- اختلالات خواب (بدخوابی مثل خوابگردی و کابوس ، خواب پریشی )
- روان آشفتگی ، زوال عقل ، سایر اختلالات شناختی (ناشی از پیرشدن، مسمومیت و بیماری مغزی ، مانندبیماری آلزایمر)
- اختلالات نوباوگی،کودکی و نوجوانی (اضطراب جدایی، درخودماندگی (اوتیسم)، اختلال کمبود توجه یا ADHD و اختلالات یادگیری و اختلال سلوک )
- اختلالات کنترل تکانه (جنون آتش افروزی ، قمار بازی و جنون دزدی ، وسواس کندن مو )
- اختلالات سازگاری (نشانه های رفتاری و هیجانی ناشی از فشارهای زندگی مانند داغدیدگی)
اختلالات شخصیتی محور دوم
- اختلال شخصیت جامعه ستیز (بی تفاوتی در برابر احساسات دیگران، رفتار خلاف قانون، فقدان کنترل برخود و بی مسئولیتی)
- شخصیت وسواسی (پایبندی افراطی به قوانین و جزییات، کوشش برای به کمال رسیدن، فقدان پاسخ هایهیجانی)
- شخصیت پارانوئید (خودبزرگ بین، مشکوک به دیگران، حساس به انتقادهای دیگران)
- شخصیت اسکیزوئید (منزوی، درخود فرو رفته، مهار تهای اجتماعی ضعیف، ابراز هیجانی بسیار محدود)
- شخصیت نمایشی (اجتماعی، اما خودمحور، عدم صداقت، سطحی، با نمایشگری های هیجانی بسیار)
- شخصیت خودشیفته (خودبزرگ بین، توجه طلب، خودنما، خیالبافی در مورد موفقیت و قدرت)
- شخصیت وابسته (فقدان اعتماد به نفس ، ناتوانی در فائق آمدن بر مشکلات روزمره، ناتوانی در مسئولیت پذیری)
